Dečja i adolescentna ginekologija

Različita su oboljenja koja mogu ugroziti reproduktivno zdravlje devojčica u zavisnosti od uzrasta. Na rođenju se može otkriti cista jajnika, tokom prvih šest meseci života uklještenje jajnika u kili, a već posle šestog meseca se može pojaviti zloćudni tumor vagine ili jajnika. Najčešći razlozi za dolazak u ambulantu dečjeg ginekologa u uzrastu od prve do pete godine su ipak sinehije – priraslice malih stidnih usana, infekcije vulve – stidnice i vagine ili pojava znakova prevremenog puberteta, pre svih porast dojki.

Posle pete godine se može otkriti i prisustvo stranog tela u vagini, kao i sve prethodno pobrojano. Tumori jajnika su srećom retki u uzrastu pre šeste godine, ali je gotovo polovina operativno tretiranih tumora imala maligni potencijal, što zahteva dodatni oprez u lečenju devojčica sa ovim oboljenjem. Na samom početku puberteta, od osme godine, povećava se rizik za nastanak torzije – uvrnuća čak i jajnika i jajovoda u kome ne postoji cista ili tumor. Pojava znakova prevremenog puberteta se pre osme godine zahteva detaljno ispitivanje jer može biti izazvana različitim uzrocima. Svako vaginalno krvarenje pre desete godine jeste razlog za odlazak na pregled kod ginekologa koji se bavi ovom problematikom. Povrede spoljašnjih genitalnih organa zbog pada se mogu desiti u bilo kom uzrastu i ponekad zahtevaju hirurški tretman.

Početkom adolescencije, već posle desete godine, se sem oboljenja često otkrivaju i prisustva različitih anomalija vagine ili materice ili pseudohermafroditizam. Sa uzrastom se povećava i incidencija pojave cista i tumora jajnika, a značajno ređe se okkrivaju i tumori vulve, vagine ili materice. Sa pojavom menstruacija, težište problema zbog koga adolescentkinje dolaze na pregled pomera se ka učestalim, obilnim i dugotrajnim menstruacionim krvarenjima, ili njihovom izostanku. Pojava cista jajnika nije redak fenomen u tom uzrastu, a time se povećava i rizik za nastanak uvrnuća jajnika i jajovoda bez obzira na to da li se adolescentkinja bavi nekim sportom ili ne.

Poseban problem koji se može pojaviti tokom čitavog detinjstva jeste seksualno zlostavljanje. Ovaj problem zahteva timski pristup i pomoć svakoj devojčici da prebrodi tu, veoma tešku psihičku, a ponekad i fizičku traumu.

Sredinom adolescencije počinju na redovnost menstruacionog ciklusa direktno da utiču i navike ishrane. Devojčice koje iz bilo kog razloga pokušavaju da smršaju, kao i one koje imaju prekomernu telesnu masu, vrlo često imaju izostanke ciklusa. Posmatrajući na duži period, to može da ugrozi i opšte zdravlje organizma, posebno kardiovaskularni i koštani sistem.

Izostanak razvoja sekundarnih polnih karakteristika posle 13. godina i izostanak menstruacije posle 15,5 godina jeste razlog sa ispitivanje uzroka koji je doveo do ovakvog problema, a njih nije malo i mogu biti centralni, na nivou funkcije hipotalamusa i hipofize ili mogu biti uzrokovani brojnim oboljenjima i anomalijama genitalnih organa. Postojanje anomalija genitalnih organa iziskuje i ispitivanje urinarnog trakta jer su anomalije ova dva sistema često udružene.
Sa početkom stupanja u seksualne odnose adolescentkinje imaju povećan rizik za nastanak polno prenosivih infekcija i neželjene materične ili vanmaterične trudnoće, što može da ugrozi i ponekad ozbiljno naruši nihovo reproduktivno zdravlje.

Po pravilu najčešće u Srbiji su pedijatri prvi koji uoče problem zbog čega upute devojčicu ginekologu koji se bavi decom i adolescentima, ili pedijatriskom ginekologu kako ga nazivaju na engleskom govornom području. Ređe to čine adultni ginekolozi i dečji hirurzi. Kolege iz Sjedinjenih Američkih Država su pre četiri godine objavili studiju u kojoj se prikazuje da je uspešnost operacija i maksimalnog očuvanja reproduktivnog zdravlja mladih pacijentkinja dva puta veći kada ih leče pedijatriski ginekolozi u odnosu na sve ostale koji mogu doći u kontakt sa ovim pacijentom.

U dijagnostici i terapiji pobrojanih anomalija, oboljenja i povreda sem ginekologa učestvuju i brojni lekari drugih specijalnosti. Od pedijtara su tu endokrinolog i hematoonkolog, od dečjih hirurga oni koji se bave abdominalnom hirurgijom, urolozi, hirurzi za plastičnu i rekonstruktivnu hirurgiju, zatim anesteziolozi, radiolozi, nutricionisti, patolozi i mikrobiolozi. Ovaj tekst je samo skroman doprinos širem razumevanju problema kojima se bavi dečja i adolescentna ginekologija u Srbiji uz podsećanje da se više informacija može pročitati na sajtu udruženja www.dags.org.rs

Autor je predsednik Udruženja za dečju i adolescentnu ginekologiju Srbije i član Međunarodne federacije za dečju i adolescentnu ginekologiju (FIGIJ).
Dr.sci.med. Zoran B.Stanković
Šef službe za dečju i adolescentnu ginekologiju, Instituta za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd